Alcoholverbod tot 18 jaar is een goede zet

Het voorstel tot verbod op alcoholgebruik tot 18 jaar, dat vorige week door de Eerste Kamer is aangenomen, is een goede zet. Alcoholgebruik op jonge leeftijd is slecht voor de hersenontwikkeling. Het leidt tot onherstelbare schade. Hetzelfde geldt voor roken en ongezond eten op jonge leeftijd. Iedereen weet dit zo langzamerhand wel. Toch drinken en roken veel kinderen en ze worden steeds dikker. Dit gedrag kan op twee manieren worden verklaard:

• Het is een bewuste keuze die het genot van alcoholische drank, de nicotinekick en de hamburger afweegt tegen de schade die optreedt aan het lichaam.
• Kinderen maken onbewust en onbekwaam foute keuzes door te kiezen voor onmiddellijk geluk, iets waar ze later spijt van krijgen.

De eerste verklaring geloof ik voor volwassenen. Zij hebben een eigen verantwoordelijkheid en zijn in staat afwegingen te maken. Het plezier van ongezonde consumptie in het heden wordt afgewogen tegen een korter leven of een leven in slechtere gezondheid. Door deze keuzes te optimaliseren, maximaliseren zij hun levensgeluk (zie het model van Gary Becker en Kevin Murphy). De enige vraag die resteert, is of het ongezonde leven van de ene burger nadelige gevolgen heeft voor de andere. Wie moet bijvoorbeeld opdraaien voor de hogere zorgkosten van iemand die bewust kiest voor een ongezonde leefstijl of hoe gaan we om met meeroken? Voor een deel kunnen we dat regelen via bijvoorbeeld het prijzen van (accijnzen op) deze producten of rookverboden in openbare ruimtes.

Als we naar kinderen kijken is het moeilijk vol te houden dat roken, drinken en ongezond eten bewuste keuzes zijn. Daar zijn in elk geval drie argumenten voor.

• Kinderen zijn niet in staat juiste afwegingen te maken over de risico’s die ze nemen, omdat hun hersenen onvoldoende ontwikkeld zijn om rationele keuzes te maken.
• Kinderen hebben een grote voorkeur voor onmiddellijke beloning. Een van de grootste uitdagingen voor ouders is hun kinderen geduld bij te brengen. Dat geduld leidt vervolgens tot betere keuzes en ander gedrag.
• Kinderen laten zich dikwijls in sterke mate laten leiden door de sociale norm die er heerst. Als vrienden roken of vriendinnen drinken is het moeilijk daar niet aan toe te geven.

Moeten we alcoholgebruik dan verbieden? Er zijn verschillende redenen om deze vraag met ja of nee te beantwoorden, maar de belangrijkste reden om ja te zeggen is dat ongezond gedrag op jonge leeftijd leidt tot suboptimale investeringen. Hier krijgt het individu (misschien onbewust) spijt van. Bovendien wordt de maatschappij opgezadeld met een deel van de rekening.

Investeringen op jonge leeftijd zijn cumulatief en versterken elkaar. Iemand wordt geboren met een bepaald talent. Dat talent wordt continu ontwikkeld door ouderlijke aandacht, scholing, voeding en omgeving en resulteert in een burger die een eigen inkomen verdient en bijdraagt aan de publieke voorzieningen in ons land. Wanneer deze persoon er op jonge leeftijd een ongezonde leefstijl op na houdt, komen zijn talenten niet tot volle wasdom. Hersenverbindingen worden niet of minder goed gelegd en het resultaat is een burger die minder productief is, minder bijdraagt aan de samenleving en meer zorg nodig heeft. Dat verlies wordt op individueel niveau misschien niet direct zichtbaar, omdat we maar een keer leven. We kunnen immers niet een experiment doen waarin we een keer opgroeien als onze gezonde ik en een keer in hetzelfde gezin als onze ongezonde ik. Maar het verlies in gederfde inkomsten en levensgeluk is er wel.

Het lijkt er dus op dat kinderen niet in staat zijn rationele keuzes te maken. Hun keuzes leiden tot suboptimaal gedrag en uitkomsten waar het individu mogelijk spijt van krijgt en de maatschappij de wrange vruchten van plukt door minder inkomsten en hogere uitgaven aan zorg. Een verbod lijkt dus gerechtvaardigd. Het heeft niets met betutteling te maken, zoals is gesuggereerd door tegenstanders, omdat de onbekwame keuzes van kinderen leiden tot marktfalen dat door een verbod waarschijnlijk (deels) teniet kan worden gedaan. En als we ons toch zorgen maken over de ontwikkeling van onze kinderen, laten we dan meteen het kopen en gebruik van rookwaar en XL-frisdrankbekers verbieden.