De arbeidsmarkt is in beweging. De werkloosheid loopt op en de lonen stagneren. Vandaag (7 januari 2012) meldde het Financieele Dagblad dat IT-bedrijf Cap Gemini de lonen van oudere werknemers wil verlagen. Een maatregel die ook bij andere IT-bedrijven wordt overwogen en waarschijnlijk met weinig enthousiasme zal worden ontvangen.
Toch valt er wel wat te zeggen voor dit plan. Voor een werkgever neemt de toekomstige waarde van een werknemer namelijk af naarmate de leeftijd vordert. Een tijdelijke neergang, zoals we die nu meemaken, kan niet worden opgevangen door een hogere productiviteit in de toekomst. Daarnaast is de tijd waarin investeringen in nieuwe kennis en vaardigheden kunnen worden terugverdiend korter voor oudere werknemers. Het verschil tussen loon en productiviteit begint nijpend te worden in de concurrerende markt van de IT-dienstverlening. Meestal leidt dit tot ontslag, zoals we hebben gezien in de afgelopen jaren, waarbij de kosten voor een groot deel worden afgewenteld op de samenleving in de vorm van uitkeringen.
Om werkgevers te wijzen op hun verantwoordelijkheid en werknemers te beschermen, is een voldoende mate van ontslagbescherming gewenst. Doordat deze bescherming over het algemeen hoger is voor mensen die al langer werken, en het dus vaker oudere werknemers betreft, neemt de prikkel om een andere baan te zoeken af en de eisen die worden gesteld aan een nieuwe baan toe. Weinig mensen hebben trek in een baan die minder oplevert dan de huidige uitkering. Maatschappelijk gezien kan het beter zijn dat een werknemer in dienst blijft ondanks een te hoog loon ten opzichte van de productiviteit.
Het verlagen van lonen wordt zelden toegepast, omdat werknemers gedemotiveerd raken. Niemand wordt vrolijk van een lagere beloning voor dezelfde inspanning en zal reageren door minder inspanning te leveren als het loon daalt. De opbrengst van de maatregel weegt dan niet op tegen het extra verlies aan productiviteit. Als mensen echter hun baan behouden, belemmert dit de efficiënte allocatie van werknemers en banen op de arbeidsmarkt. Er is te weinig doorstroming tussen banen. Oudere werknemers blijven zitten in hun huidige baan, omdat ze in een nieuwe betrekking genoegen moeten nemen met een lagere beloning, terwijl jongere werknemers te weinig kansen krijgen om door te groeien.
De inrichting van de huidige instituties is debet aan deze situatie, omdat de opbouw van de ontslagbescherming, het recht op een werkloosheidsuitkering en andere inkomensvoorzieningen toenemen naarmate iemand ouder wordt en langer in dezelfde baan blijft werken. Daarnaast vormt de beperkte overdraagbaarheid van pensioenrechten een belangrijk probleem, omdat opbouw en recht vaak gerelateerd zijn aan de lengte van het dienstverband of de sector. Cap Gemini speelt hier op in door mensen niet te dwingen hun verworven rechten op te geven. Het vraagt echter wel een offer door de beloning te verlagen. Het is nu aan de werknemer om hiermee genoegen te nemen of toch te verkassen naar een andere baan.
Auteur
Categorieën