Duitse belastinghervorming
Aute ur(s ):
Paridon, C.W.A.M. van (auteur)
Bijzonder hoogleraar Duitse economie en Nederlands-Duitse economische b etrekkingen aan de Vrije Universiteit, alsmede stafmedewerker bij de
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Ve rs che ne n in:
ESB, 82e jaargang, nr. 4099, pagina 257, 26 maart 1997 (datum)
Rubrie k :
Tre fw oord(e n):
sociale, zekerheid, belastingen
De laatste maanden wordt in Duitsland met toenemend enthousiasme over het ‘Modell-Holland’ gesproken. Bij nagenoeg alles lijkt ons
land het goede voorbeeld te geven: arbeidsmarktbeleid, deregulering, winkeltijden, sluiting van kolenmijnen, herziening van de
sociale zekerheid, deeltijdarbeid, begrotings- beleid, er lijkt geen einde aan te komen. Nu echter heeft Duitsland toch een onderwerp
weten te vinden waarbij Nederland niet voorop loopt: de belastinghervorming.
Vorig jaar presenteerde de Bondsregering een uitgebreid pakket met voorstellen om de Duitse economie te versterken, onder de titel
Programm fur mehr Wachstum und Beschaftigung. Dat er iets moet gebeuren, moge duidelijk zijn. Met een matige economische groei,
steeds verder oplopende werkloosheid, omvangrijke financiële transfers van West naar Oost en moeilijk beheersbare begrotingstekorten
is het moeilijk om niet pessimistisch te worden. Daarenboven is het nu ook twijfelachtig of Duitsland aan de EMU zal voldoen.
Doel van de voorstellen is lastenverlichting en verlaging van de verschillende belastingtarieven om de Duitse arbeidsmarkt beter te doen
functioneren en deze weer concurrerender te maken. Intentie van het plan is te komen tot een netto-belastingverlaging van ongeveer DM
30 mrd. Dat wordt gerealiseerd door een aanmerkelijke verlaging van de belastingdruk voor de lage inkomens, via de introductie van een
nieuwe belastingschijf van 15%, en een forse verlaging van het toptarief van 53 naar 39% (waarbij overigens wel een lager
aanvangsinkomen aangehouden wordt) 1.
Naast een verlaging van de inkomstenbelasting wordt ook voorgesteld de vennootschapsbelasting te verlagen, en wel van 47 naar 35%.
Al deze maatregelen houden een bruto belastingverlaging in van DM 82 mrd. De Duitse overheid is zeker nu niet bij machte om ook een
overeenkomstig bedrag te bezuinigen. Daarom worden tegelijkertijd tal van maatregelen voorgesteld om de belastinggrondslag te
vergroten: verlaging van de autokostenvergoeding, belasting over verdiensten voor weekendwerk en nachtwerk, en meer belasting op
bepaalde uitkeringen. Ook wordt gedacht aan een verhoging van de BTW-tarieven, maar vooralsnog ligt dit politiek te gevoelig.
Zoals te verwachten, zijn velen te spreken over de belastingverlaging, maar is het enthousiasme minder groot over de
financieringsvoorstellen. Terwijl velen er op vooruit gaan, zijn er ook groepen die meer belasting zullen moeten gaan betalen, zoals
gepensioneerden met een spaarinkomen en mensen die werken in ploegendienst, of die ver weg wonen. Er is ook verzet van de SPD.
Deze partij neemt in de Bondsraad een meerderheidspositie in. Dat impliceert dat de Bondsraad besluiten van de Bondsdag kan vertragen
of amenderen. Die weg kost veel tijd, en daarop heeft de Bondsregering niet willen wachten. Er moest in de huidige economische situatie
iets gebeuren. Dat heeft de Bondsregering ertoe gebracht om onderhandelingen met de SPD aan te knopen. De vraag is wel hoe ver
beide partijen in die onderhandelingen zullen gaan.
Is dit de oplossing?
Maar zelfs als er overeenstemming tussen regering en oppositie komt, moeten de korte-termijn effecten op de economie niet overschat
worden. Lagere belastingen kunnen bijdragen tot meer dynamiek, meer investeringen, en daarmee de zo noodzakelijke aanpassing van de
economische structuur. Maar de effecten daarvan zijn pas op langere termijn merkbaar. Afgewacht moet worden of deze
belastingherziening werkelijk die stimulans voor de investeringen zal betekenen, zoals de Bondsregering hoopt. De nettolastenverlichting komt neer op nauwelijks 1% van het bnp. De belastingaanpassingen eind jaren tachtig waren al beduidend
omvangrijker, met een netto-aanpassing van 2,5%. Ook na deze wijzigingen blijft het belastingstelsel gecompliceerd en onoverzichtelijk.
Daarnaast is het de vraag of de belastingdruk werkelijk een ernstig probleem is: ten opzichte van de andere OESO-lidstaten neemt de
Bondsrepubliek qua belastingdruk een middenpositie in. En ten slotte, zolang aan de sociale zekerheidspremies niets verandert, blijven
de arbeidskosten in Duitsland hoog. Juist voor de lager betaalden maken de premies het leeuwedeel van de totale lastendruk uit. Het is in
dat licht dan ook niet verrassend dat Biedenkopf in het artikel ‘Het succesdilema’ pleit voor een herziening van het socialezekerheidsstelsel, te beginnen bij de pensioenen. De pensioenvoorstellen van de Bondsregering, die ook in januari naar buiten zijn
gekomen, bieden overigens geen oplossing à la Biedenkopf, omdat daarin de door hem bepleite invoering van een kapitaalfonds wordt
afgewezen. Ook in de optiek van Biedenkopf lijkt de bijdrage van deze belastingherziening aan het economisch herstel marginaal.
Duidelijk is dat er wat zal moeten gebeuren. Deze voorstellen zijn een eerste stap. Maar als de voorstellen werkelijk moeten bijdragen aan
meer groei en minder werkloosheid, dan zal dat eerder moeten voortkomen uit het psychologische momentum dan uit de feitelijke
veranderingen.
Thema: de economische prestaties van de verzorgingsstaat:
zie Win win van R.F.M. Lubbers
Arbeidsmarkt, bescherming en prestaties van W.B. Roorda en E.H.W.M. Vogels
Uit de vakliteratuur: Economische groei en de verzorgingsstaat van L.J.M. Aarts
De verzorgingsstaat tussen gezin en markt van G. Esping-Andersen
Een sterke verzorgingsstaat van A.B. Atkinson
Het succesdilemma van K. Biedenkopf
Tot besluit: Succesvolle inkomensverdeling van A.P.W. Melker
1 Het Duitse Ministerie van Financiën heeft op Internet een site geopend (http://www.bundesfinanzministerium.de), waar men zelf kan
uitrekenen wat deze belastingvoorstellen voor het eigen inkomen betekenen. Dat lijkt me een goed idee voor Nederlandse politieke
partijen. Die zouden op deze wijze hun belastingvoorstellen kunnen populariseren. Hopelijk vergeten ze dan niet ook de kosten van die
voorstellen weer te geven.
Copyright © 1997 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)