Weerbaarheid

Met de oorlog in Oekraïne en de terugtrekkende beweging van Amerika onder Trump 2, moeten Europese defensiecapaciteiten snel opgeschaald worden. Hoe krijgen we de meeste ‘bang’ voor onze ‘euro-buck’?

De voortdurende Russische agressieoorlog heeft de verhoudingen in de wereld op scherp gezet en de dreiging tegen Nederland neemt toe. We zien nu al dat ons land doelwit is van cyberaanvallen, spionage en sabotage. En voor het eerst in lange tijd is het reëel dat Nederland via artikel 5 van het NAVO-verdrag direct betrokken raakt bij een grootschalig gewapend conflict.

Sinds Donald Trump weer president is, is het niet langer vanzelfsprekend dat Nederland in een militair conflict op de Verenigde Staten kan rekenen. De defensie-uitgaven opschroeven is echter kostbaar. Is het voor Nederland verstandig om dit te doen en zoja, moet dat dan in Europees verband?

Met ReArm Europe staat de Europese Commissie het de lidstaten toe om 800 miljard euro extra te lenen voor defensie-uitgaven, waarvan 650 miljard nationaal geleend kunnen worden en 150 miljard via de Europese Commissie. Zonder de erkenning bij beleid dat defensie een Europees publiek goed is, zal dit echter leiden tot duplicatie, gebrek aan standaardisatie en lacunes in de defensie.

Nederland en Europa werken vanwege de geopolitieke veranderingen aan het versterken van hun weerbaarheid. Dit is een relatief nieuw veld met verrassend veel economische componenten.

De opstelling van de Amerikaanse president Trump ten opzichte van Oekraïne heeft duidelijk gemaakt dat Europa voor zijn veiligheid niet meer kan vertrouwen op de Verenigde Staten. Maar wat voor beleid moet er gevoerd worden om de weerbaarheid te verhogen? Een economische handleiding.

Als Europa erin slaagt om fors meer aan defensie uit te geven, betekent dat niet dat de industrie automatisch zal opschalen. De gewenste investeringen zijn namelijk risicovol. Om Europese weerbaarheid te vergroten moet de overheid de regie nemen door een langetermijnperspectief te bieden en mogelijk ook door de industrie (deels) te nationaliseren.

De Tweede Kamer keerde zich gisteren tegen Eurobonds. Soepelere Europese begrotingsregels willen de parlementariërs ook niet. Dat is een onhoudbare positie als ze wel wil dat andere landen meer uitgeven aan defensie.  

Europa kan voor haar eigen veiligheid niet langer vertrouwen op Amerikaanse militaire steun. Hoe kan de Europese fysieke, infrastructurele en maatschappelijke weerbaarheid worden georganiseerd? ESB zoekt jouw bijdrage om het maatschappelijke debat te verrijken met economische inzichten.

Open strategische autonomie is een vaag concept dat zichzelf in de staart bijt. Handelspolitiek kan niet tegelijkertijd open en gesloten zijn: open strategische autonomie is protectionisme in een nieuw jasje.

Financiële markten verwachten in toenemende mate dat de Europese defensie-industrie in de komende jaren gaat profiteren van hogere defensiebegrotingen in EU-landen. De koersen van Europese defensiebedrijven zijn flink gestegen.

Sinds de Europese handelssancties tegen Rusland is de Nederlandse export van microchips en andere technologische producten naar Rusland vrijwel gestopt. Nederlandse bedrijven compenseren hun verliezen met nieuwe handelspartners. Gaat deze verlegging ook gepaard met omzeiling van sancties?

Sinds de invasie in Oekraïne in februari 2022 gaat de Russische economie gebukt onder een aanzienlijk pakket internationale sancties. In eerste instantie leken de sancties de Russische economie te schaden, maar deze herstelde zich al snel. Wat verklaart deze weerbaarheid?

De oorlog in Oekraïne en het conflict in het Midden-Oosten leiden tot aanzienlijke veranderingen in de internationale veiligheidssituatie. Mede hierdoor besteden NAVO-landen meer geld aan de krijgsmacht, zo heeft Nederland in 2023 1,9 miljard euro extra in Defensie geïnvesteerd. Maar leidt al dit extra geld wel tot een grotere militaire slagkracht?

Nu de Russische oorlog tegen Oekraïne langer duurt, betekent dit ook dat de financiële noden van Oekraïne toenemen. Wat doen Nederland en de internationale partners nu? En wat is er nog nodig?

In de jaren voorafgaand aan de Russische invasie in Oekraïne, ­hebben Nederlandse beleggers hun beleggingen in de wapen­industrie structureel afgebouwd. Nieuwe cijfers tonen aan dat deze trend zich in 2022 heeft doorgezet, tegen de internationale marktbeweging in.

Hoe houdt de open Nederlandse economie zich staande onder het toenemend geweld van steeds frequentere handelsschokken, zoals de Brexit, de wereldwijde covidlockdown, en sinds begin dit jaar de Russische oorlog in Oekraïne?

De onlangs beschikbaar gekomen dagboekaantekeningen van André Szász – voormalig directielid van De Nederlandsche Bank – laten zien dat de euro geen economisch project is met politieke gevolgen, maar een politiek project met economische ­consequenties. Wat betekent zijn analyse voor de invloed van de Oekraïnecrisis op het toekomstperspectief van de euro?

De Europese sancties dragen nauwelijks bij aan de beëindiging van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Hoe moet het wel?

Met de opkomst van China en de groeiende assertiviteit van Rusland en Turkije maakt de geopolitieke kijk op de wereld een comeback. Deze kijk op de wereld, die tijdens de Koude Oorlog nuttig was, maakt ons echter blind voor de mondiale verschuivingen die nu gaande zijn. We zullen geo-economisch moeten leren denken.

De afgelopen jaren is zelfvoorziening als oplossing aangedragen voor uiteenlopende problemen, zoals ongewenste buitenlandse invloed in Nederland of de uitval van internationale waarde­ketens tijdens een pandemie. Wanneer is zelfvoorziening nu echt wenselijk of noodzakelijk? Bouwstenen voor een afwegingskader.

Het Ministerie van Defensie vermoedt dat prijzen van militair materieel sneller stijgen dan de gemiddelde inflatie. Door het ­Centraal Bureau voor de Statistiek ontwikkelde defensie-­specifieke inflatie-indices laten zien dat dat niet zo is. Toch kan het gebruik van zulke indices nuttig zijn.