De lage rente en inflatie, de coronacrisis en de aankomende verkiezingen leiden tot een discussie over de na te streven hoogte van de overheidsschuldquote. In een recente in ESB gepubliceerde enquête gaven veel collega’s aan dat de schuld probleemloos kon verdubbelen. Maar is dat wel verstandig?
De overheid zet momenteel alle zeilen bij om de Nederlandse economie veilig door de coronacrisis te loodsen en er waar mogelijk sterker uit te laten komen. Maar wat is daarbij eigenlijk verstandig? Tussen 27 augustus en 3 september 2020 hebben 364 economen daarover een aantal vragen beantwoord.
Veel Nederlanders zijn ervan overtuigd dat staatsschuld slecht is voor de economie en dat ons land de Europese Unie een dienst bewezen heeft door de staatsschuld na de financiële crisis fors terug te brengen. Maar is die overtuiging ook juist? [ 3 aug: aangevuld met discussie ]
Alle partijen in de Tweede Kamer willen van het hopeloos vastgelopen toeslagenstelsel af, maar simpelweg afschaffen is geen optie. Toeslagen vormen voor veel mensen een onmisbaar inkomen. D66 laat zien hoe een alternatief eruit kan zien.
Gemeenten krijgen steeds meer taken toebedeeld op het terrein van zorg, veiligheid en verduurzaming, maar hebben daarvoor slechts beperkte financiële middelen. De inzet van het gemeentelijk vastgoed als ‘stille’ reserve biedt mogelijkheden voor meer bestedingsruimte binnen de gemeentelijke financiën.
Door de coronacrisis zijn overheidsuitgaven in korte tijd ongekend snel toegenomen. De begrotingsmultiplier geeft een indicatie of deze uitgaven de economische pijn zullen verzachten. Maar hoe hoog is die eigenlijk onder de huidige omstandigheden?
De coronacrisis dwingt de Italiaanse overheid meer uit te geven, terwijl de inkomsten teruglopen. Dit komt zeer ongelegen. Met een overheidsschuld van 136,2 procent bruto binnenlands product heeft Italië na Griekenland de hoogste schuld in de eurozone en het land voerde al een expansief begrotingsbeleid. Een schuldhoudbaarheidsanalyse laat zien hoe beperkt de mogelijkheden zijn.
Landen kennen begrotingsregels om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te waarborgen. Vaak wordt er beweerd dat begrotingsregels anticyclisch beleid in de weg zitten. Maar is dat echt zo? Een analyse van de effecten van begrotingsregels in 27 lidstaten van de Europese Unie (EU) tijdens verschillende stadia van het begrotingsproces.
Het huidige klimaatbeleid is een opeenstapeling van ad-hocmaatregelen die met grote uitgaven gepaard gaan. Effectiever klimaatbeleid is mogelijk door de economische, sociale en milieu-aspecten in samenhang te bekijken. Dit kan door het klimaatbeleid onderdeel uit te laten maken van de jaarlijkse begrotingscyclus.
Het langer vastzetten van de rente op staatsschulden gaat meestal gepaard met hogere kosten. Maar met de lage rentestanden kan dat wel voordelig zijn. De Staat heeft vanaf 2012 een verlenging van de gemiddelde looptijd ingezet om meer budgettaire zekerheid te creëren en tegelijkertijd te profiteren van lage rentestanden.
Nederland baseert de belasting die wordt geheven over inkomsten uit vermogen op een fictief rendement. Deze systematiek is onder druk komen te staan door de lage rente, als gevolg waarvan de heffing stelselmatig het gerealiseerde rendement overtreft. De overheid doet aanpassingen, maar vooralsnog niet fundamenteel. Is dit een juiste keuze?
In discussies over het belastingstelsel speelt een belasting op de waarde van grond geen rol. Toch heeft een grondbelasting grote voordelen ten opzichte van bestaande belastingen, zoals de onroerendezaakbelasting. Recente technieken maken de heffing ervan bovendien goed uitvoerbaar.
Bij de aankondiging van de meest recente rentedaling maakte de aftredende ECB-voorzitter Draghi duidelijk dat fiscaal beleid de fakkel zal moeten overnemen. Lage rentestanden lijken de ideale aanmoediging voor investeringen in publieke activa zoals infrastructuurwerken. Nederland maakt hier meer gebruik van dan Duitsland en België.
De laatste decennia is er veel beleid geïntroduceerd, gericht op de decentralisatie van overheidstaken. Met de tot nu toe beschikbare gegevens was het effect hiervan op de uitgaven van de centrale en decentrale overheden niet te meten. Met de nieuwe cijfers lukt dit beter.
Mensen met een sterk wisselend inkomen betalen door de progressiviteit van het belastingstelsel meer belasting dan mensen met een vergelijkbaar, maar constant inkomen. De middelingsregeling die daar wat aan poogt te doen is echter weinig efficiënt en effectief, mede doordat de heffingskortingen zijn uitgezonderd. Dit is vooral voor lagere inkomens nadelig.
De koopkrachtontwikkeling in Nederland is matig, zo matig dat minister-president Mark Rutte recent besloot het grootbedrijf op te roepen om de lonen sterker te verhogen. Die oproep gaat echter voorbij aan de aanzienlijke lastenverzwaringen die de opeenvolgende kabinetten hebben doorgevoerd.
Eind vorig jaar presenteerde het Agentschap van het Ministerie van Financiën het financieringsplan voor de Nederlandse Staat voor 2019. Volgens de meest recente actualisatie komt de totale financieringsbehoefte voor 2019 uit op 42,6 miljard euro op een staatschuld van ongeveer 330 miljard euro.
Het structurele begrotingssaldo is de afgelopen jaren in veel eurolanden verbeterd. Hoewel dit op het eerste gezicht duidt op gezondere overheidsfinanciën, vertelt dit niet het hele verhaal.
Het Europese Stabiliteits- en Groeipact is ooit ingevoerd als ‘extra garantie’ om de budgettaire discipline van eurolanden te garanderen. De onvrede over het pact is in de loop der tijd zo groot geworden, dat er een breed gedragen gevoel is dat een grondige herziening noodzakelijk is. Het Europees Begrotingscomité doet een voorstel.
Juist in deze ogenschijnlijk goede tijden moet het nadenken over beter beleid niet ophouden. Vier observaties over wat er beter kan in Nederland.
Een van de instrumenten die het Agentschap bij het dagelijkse cashmanagement tot zijn beschikking heeft, is de mogelijkheid om staatsleningen voortijdig terug te kopen. Opvallend is dat dit instrument vanaf 2017 veel minder gebruikt wordt.
Weer een onderzoek naar een luchthaven op zee lijkt interessant, maar is erg kostbaar en komt zo goed als zeker tot de conclusie dat een luchthaven op zee technisch mogelijk is, maar financieel-economisch niet rendabel.
Tot voor kort presenteerden DNB en CBS cijfers die, vooral wat betreft het financiële verkeer en het Nederlandse netto externe vermogen van elkaar afweken. De statistische voorschriften geven echter sinds enkele jaren geen aanleiding meer voor zulke verschillen.
Weinig mensen beseffen dat zij provinciale opcenten betalen, laat staan hoeveel. In vrijwel alle jaren stijgt de opbrengst sterker dan de tarieven.
Om een idee te krijgen van de langetermijneffecten van vergrijzing, hebben de Europese Commissie en de EU-lidstaten recent onderzoek gedaan naar de budgettaire gevolgen van een ouder wordende bevolking. Veel landen kennen een beroepsbevolking die minder snel groeit of zelfs gaat krimpen en daardoor druk zet op de economische groei.
In het regeerakkoord van Rutte III zitten meerdere maatregelen die effect hebben op de belastingdruk van zowel ondernemers als werknemers. Wat betekenen die maatregelen voor de belastingdruk beide groepen?
Van topsectoren naar de regio: deze ESB staat in het teken van moderne industriepolitiek. Met Matthijs Jansen, en Bastiaan Overvest en Roel van Elk over de topsectorenaanpak. De analyse van Evert-Jan Velzing met de titel 'Specifieke woorden, maar generieke daden'. En meerdere artikelen over regionaal-economisch beleid. Wat u zeker niet mag missen: Ben Dankbaar en Hans Schenk bespreken lessen uit Groot-Brittannië. Daarnaast in dit nummer legt Alfred Kleinknecht uit waarom de negatieve inkomstenbelasting net als het basisinkomen geen goed plan is. Machiel van Dijk en Bart Voogt koppelen data en vinden een vreemd patroon bij huizenkopers. Wout Verheij en Nynke de Witte evalueren de overheid als bank. En nog veel meer.
Gemeenten belasten niet-inwoners vaak via de toeristenbelasting. Deze levert naar verhouding niet zo veel op. Maar er zijn uitschieters.
Om de bouw tijdens de Grote Recessie te steunen, heeft de regering tweemaal het btw-tarief op verbouwingen tijdelijk verlaagd. Zijn deze maatregelen hier effectief geweest bij het stimuleren van de omzet?
Door revolverende fondsen in te zetten stelt de overheid zich op als een bank. Hoe werken deze fondsen in de praktijk, en is er wel voldoende controle op?