Wie graag trends doortrekt, heeft op de wat langere termijn een reden tot optimisme over de economische emancipatie in Nederland. Maar, de mogelijk geruststellende gedachte dat de emancipatie in de komende decennia vanzelf goed zal komen, klopt echter niet.
Hoe kan het Nederlandse ondernemerschapsklimaat beter? Over die vraag heeft de ESB- redactie in dit dossier achttien bijdragen bij elkaar gebracht.
Er is geen beter moment om de arbeidsmarkt te hervormen dan nu, en op zijn minst de uitwassen van flexibilisering tegen te gaan. De krapte is ongekend hoog: volgens het CBS waren er in het eerste kwartaal van 2022 voor elke 100 werklozen 133 vacatures. Ingrepen op de arbeidsmarkt die normaliter tot extra werkloosheid kunnen leiden, zullen daarom nu minder pijn doen.
De arbeidsmarkt is dan ook nog nooit zo krap geweest en die krapte houdt zichzelf in stand. Wellicht is het daarom zaak om het marktmechanisme een handje te helpen, en mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt te verleiden om zich te laten omscholen, zodat ze later beter betalend werk – waaraan er structureel een tekort is – kunnen accepteren.
Wat betreft het expliciet sturen op welvaart, is de reactie van het kabinet op de Oekraïne-oorlog, waarbij impliciet ook een welvaartsafweging is gemaakt, een gemiste kans. Had het kabinet in deze zeer zichtbare casus een expliciete afweging gemaakt, dan had dit de acceptatie van het welvaartsdenken in de samenleving en bij het beleid vleugels gegeven.
Hoe we terug zullen kijken op Rutte IV zal afhangen van wat het met de historische uitgavenverhoging zal bereiken. Legt het kabinet de basis voor een duurzame economie en brede welvaartsverhoging, of betalen we straks met spijt de rekening van een historische miljardenverspilling?
Geen bedrijf kreeg tijdens de coronacrisis zo veel steun van de Nederlandse staat als KLM. Maar anders dan vroeger, is de huidige steun aan KLM niet meer vanzelfsprekend. Het bedrijf staat onder toenemende druk door veranderingen die de hele luchtvaartsector raken. De Tweede Kamer zou tijdens het debat op 24 februari een fundamentele discussie moeten voeren over de rol van de overheid in de sector.
De afgelopen maanden is de inflatie in Nederland en de rest van Europa flink opgelopen. De prijsstijgingen die afgelopen voorjaar en zomer begonnen bij bulkgoederen, energieprijzen en de transportkosten worden zo langzaamaan overal in de economie zichtbaar.
De nieuwe coalitie lijkt de energietransitie de benodigde impuls te gaan geven: er komt 35 miljard euro extra beschikbaar voor de transitie. Aan de ongelijke beprijzing van CO2-uitstoot wordt echter te weinig gedaan. Dat is onrechtvaardig, ondoelmatig, en beperkt de effectiviteit van het beleid.
Er is op dit moment woningnood in Nederland en dat heeft weinig te maken met de woningprijs, zo valt te concluderen uit de artikelen die recent in ESB over het woningtekort geplaatst zijn. Wat betekent dat voor het beleid?
De woningmarkt is een hot topic op dit moment. De huizenprijzen stijgen in hoog tempo, maar waarom gebeurt dit? En kunnen we er iets aan doen? Daarover gaat dit themanummer.
Hoe gaat het met de huishoudens in Nederland? Uit de bijdragen in dit themanummer blijkt dat het over het algemeen goed gaat, maar ook dat er wel degelijk economisch kwetsbare huishoudens zijn, en dat beleid hen kwetsbaar heeft gemaakt.
Wie welvaart wil maximaliseren, voert geen geopolitiek. Zodra er namelijk om geopolitieke redenen drempels voor internationale arbeidsdeling worden opgeworpen, kom je altijd op een lager welvaartsniveau uit.
Met het breder meten van welvaart staan we aan het begin van effectief welvaartsbeleid. Nu zijn er politieke keuzes nodig.
Alle seinen staan op groen voor een ambitieus klimaatbeleid, maar de vraag is hoe Nederland dat gaat invullen. Het wordt tijd dat de politiek keuzes gaat maken.
Nu het acute deel van de coronacrisis op zijn eind loopt, is het zo langzamerhand tijd om lessen te trekken uit de enorme steunoperatie voor de toekomst van het Nederlandse bedrijvenbeleid.
De diepe conjuncturele dip tijdens de coronacrisis nauwelijks iets te zien in de werkloosheidscijfers. De hoofdvraag van dit ESB-themanummer is dan ook niet hoe we voldoende banen krijgen, maar hoe je de mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of met een arbeidsbeperking aan het werk krijgt. Ook helpt het als werknemers van werk naar werk vanuit werk gaan.
Technologische vooruitgang brengt ons economische groei en vrije tijd, maar we kunnen de technologie niet zomaar haar gang laten gaan. Er is beleid nodig dat gericht is op (om)scholing of herverdeling.
De Moderne Monetaire Theorie biedt een politieke en economische visie op de geldpers. Jasper Lukkezen beschrijft in zijn inleiding voor het nieuwe themanummer hoe deze theorie gebruikt kan worden om de huidige impasse over het gebruik van de geldpers opgelost kan worden.
De huidige kloof tussen het bedrijfsleven en de rest van de maatschappij kan niet los worden gezien van het sinds de jaren tachtig dominant geworden aandeelhoudersparadigma. Het wordt steeds duidelijker dat dat model in de praktijk niet werkt zoals het in theorie zou moeten doen. Er zou nu momentum kunnen ontstaan voor verandering.
Er lijkt een nieuw paradigma te ontstaan. Beleid gericht op waardecreatie grijpt – vanuit macro-economische belangen – in op micro-economische processen. Dit beleid – dat de verbinding legt tussen de macro-economie van de vraag en de micro-economie van het aanbod – kan bestempeld worden als ‘meso-economie’.
Nu de Tweede Kamerverkiezingen er aankomen, maakt ESB weer een themanummer over de zorg. De boodschap is ditmaal wat subtieler dan in 2017, maar niet minder relevant.
In leven blijven, centen voor nu, centen voor later. Dat is de volgorde waarin de maatschappelijke aandacht zich in iedere crisis verplaatst. Zo ook bij corona.
De politiek kan behoorlijk wispelturig zijn, zo bewijst de hervorming van de studiefinanciering. Vijf jaar na de invoering van het leenstelsel is er weer een Kamermeerderheid voor afschaffing. Maar wat de motivatie is voor de politieke ommezwaai, en of het economisch verstandig is, blijft wat onduidelijk. Reden te meer voor een ESB over dit thema.
Een inleiding op het novembernummer geschreven door Jasper Lukkezen.
Quoteringen, subsidies, inkomenssteun, voorlichtingscampagnes, heffingen, opkoopoperaties – allemaal refereren ze aan de milieuproblematiek die ons voedselsysteem steeds verder doet toenemen. Gevolg is een stortvloed aan maatregelen die tegelijkertijd zowel veel te veel is als volstrekt onvoldoende.
De regionaal-economische verschillen tussen Nederlandse regio’s zijn de afgelopen jaren fors toegenomen. Doordat regio’s nu zo verschillen, is het verstandig om regionaal economisch beleid op maat te voeren. Goed regionaal economisch beleid kan wellicht een verschil maken.
Dat er een themanummer over de effecten van corona op de arbeidsmarkt moest komen, was al direct bij het begin van de coronacrisis duidelijk. De invulling van dat themanummer en vooral de toonzetting ervan waren dat echter niet.
In juli sloten de Europese regeringsleiders een deal over coronasteun. In deze deal gaf premier Rutte toe aan een dogma dat de Nederlandse kabinetten jarenlang hadden bepleit: er kwam financiële steun zonder dat daar harde, afdwingbare afspraken tegenover stonden wat betreft economische hervormingen.
Economen worden nog wel eens vergeleken met de dronkaard die bij een lantaarnpaal op straat op zoek is naar zijn in het park verloren huissleutels. “Waarom zoekt u hier, meneer?”