De verplichtingen van Nederlandse pensioenfondsen – toekomstige pensioenuitkeringen – liggen ver in de toekomst en zijn daarom sterk afhankelijk van de rentestand. Pensioenfondsen kunnen besluiten dit renterisico gedeeltelijk af te dekken en daarmee hun dekkingsgraad te stabiliseren. Hiermee verlagen ze hun risico, maar ook hun rendement in het geval de rente stijgt. Hogere renteafdekking begrenst zodoende de ruimte voor indexatie wanneer inflatie en rente gezamenlijk toenemen. Individuele pensioenfondsen maakten het afgelopen decennium sterk uiteenlopende afwegingen wat betreft de mate van afdekking, variërend van circa twintig procent tot wel honderd procent.
Pensioenfondsen dekken hun renterisico onder meer af door te beleggen in vastrentende waarden, zoals langlopend schuldpapier en hypotheekleningen. Daarnaast maken pensioenfondsen gebruik van derivaten zoals renteswaps om de rentegevoeligheid van de beleggingen meer in lijn te brengen met die van de verplichtingen.
Volgend op de financiële crisis daalde de rente gestaag. Zo nam de twintigjaarsrente conform de rentestructuur welke pensioenfondsen dienen te hanteren af van vijf procent per eind 2007 naar nul procent per eind 2020. De actuele waarde van de verplichtingen van pensioenfondsen nam hierdoor toe met cumulatief 1.200 miljard euro over de periode van 2008–2020.
Uit rapportages ten behoeve van de macro-economische statistiek blijkt dat pensioenfondsen over de analyseperiode 130 miljard aan koerswinsten op hun beleggingen in vastrentende waarden realiseerden, en daarnaast 240 miljard euro winst op rentederivaten maakten (figuur). Hiermee compenseerden pensioenfondsen gezamenlijk circa een derde van de waardestijging van hun verplichtingen.
Beleggingen in zakelijke waarden, zoals aandelen, gelden niet als dekking van renterisico omdat de waardeontwikkeling hiervan minder eenduidig samenhangt met die van de (lange) rente. Met koersrendement, renteinkomsten en dividend meegerekend, behaalden pensioenfondsen gezamenlijk een positief rendement van ruim 50 miljard euro (verdisconteerd naar prijspeil eind 2021).
In 2021 kwam aan de daling van de rente (voorlopig) een einde en steeg de twintigjaarsrente naar 0,6 procent. Hierdoor daalden nu juist de verplichtingen in waarde, en leden pensioenfondsen een verlies op hun renteafdekking. De pensioenfondsen die eerst voordeel behaalden met hun hoge renteafdekking, ondervonden nu het nadeel hiervan.
Auteur
Categorieën