.
193Jaargang 100 (4707) 9 april 2015
Redactioneel ESB
H
et lijdt geen twijfel:
om echt iets te leren
over gezondheidseco –
nomie, kunt u het beste een paar
pagina’s verder bladeren naar de
zorgcanon, een baken van rust in
tijden dat zelfs een belezen eco –
noom door de bomen van het
zorgstelsel het bos aan simpele
economische regels niet meer ziet.
Niet dat de echte zorg stilstaat;
zo mantelzorgen we. Het kabinet
had immers al een stevige boom
van het zorgstelsel omgekapt.
Mensen moeten nu veel zorg voor
bejaarde ouders en zieke naas-
ten zelf oppakken. We doen dat
met miljoenen, en dat worden er
steeds meer.
We doen dat ook met steeds meer
werkenden. Het Sociaal en Cul –
tureel Planbureau (SCP) raamt in zijn nieuwe rapport
Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk het aan –
deel werkenden dat eveneens mantelzorger is op achttien
procent, tegen dertien procent in 2004. Zo krijgt de parti-
cipatiesamenleving van kabinet Rutte-II gestalte. Mensen
helpen elkaar in hun betrokken sociale levens en werken
ook nog eens; dat ruimt de schatkist op en vergroot de so –
ciale samenhang. En laten we wel wezen, zo zien bejaarde
ouders hun kind heerlijk vaak. Al is er ook kind van de
rekening – een dochter meestal.
Zij zit er vaak doorheen. Van de vrouwen die betaald
werk en mantelzorg combineren, voelt 62 procent zich
regelmatig gestrest of gejaagd. Mannen doen op eigen tij –
den de administratie, tuin of keuken; vrouwen dragen de
voortdurende last van schoonmaak en verzorging. Steeds
vaker is stapeling van zorg en werk de oorzaak van stress
– met verzuim en nog meer zorg als dure gevolgen. Als de
werkdruk niet zakt, dan slingert de mantelzorg de zorg –
kosten als een boemerang terug naar de overheid. Dus
wil het kabinet voor werknemers met zorgtaken verlof-
regelingen uitbreiden. Het vrouwennetwerk WomenInc
brainstormde zich laatst naar een voorstel toe tot mantel –
zorgsubsidie. Terwijl het SCP juist stelt dat werkgevers en
-nemers gewoon vaker in gesprek moeten, zonder nieuwe
regels. Elk van die voorstellen sleutelt aan de verdeling
van onze tijd over taken, waardoor we misschien rustiger
door het leven zouden kunnen. Maar al deze voorstellen
zien de olifant in de kamer over het hoofd: de eettafel die
tot onderhandelingstafel wordt.
De meeste ouders hebben namelijk meerdere kinderen.
Die kunnen zorglasten onderling verdelen. Maar met alle liefde van de wereld komen ze zel
–
den tot een eerlijke of efficiënte
verdeling. Kooreman en Knoef
schreven een paar jaar terug al in
ESB over informele zorg en de
interactie tussen broers en zussen.
Op basis van individuele voorkeu –
ren wat betreft consumptie, vrije
tijd en mantelzorg constateerden
ze dat het merendeel van de (Eu –
ropese) meerkindsgezinnen niet
coöperatief is: kinderen zorgen
minder voor hun ouders dan ze
alles bij elkaar zouden willen. Bij
effectievere afspraken zouden kin –
deren ouders de helft meer zorg
kunnen verlenen.
Aan die eettafel hebben zoons
de beste kaarten. Een dochter zet
vaak in op liefde: “je houdt toch
ook van vader, help even mee.”
Maar liefde als troef op tafel gooien is geen meesterzet.
Liefde maakt niet blind, maar wel prijsongevoeliger. De
prijs in dit geval is de belasting die werk en zorg inhouden.
Als die omhoog gaat, zal een dochter uit liefde niet gauw
stoppen met zorgen. Een man weet dit en heeft zelf goede
kaarten in handen: hij is drukker met werk. Prijsongevoe –
lige vrouwen komen als vanzelf bij hun ouders uit.
Onvermijdelijk? De brainstorm van WomenInc leverde
ook ‘praattips’ op voor dochters aan eettafels. Maar een
broer praat je niet zomaar iets aan en moet je aftroeven.
Onderhandelingstips zouden beter zijn. Denk aan “toon
geen liefde voor je ouders want dan speelt hij je makkelijk
uit” of “dreig de tv op zolder te zetten als hij je kaarten
niet volgt”. Maar misschien moeten dochters het spel veel
harder spelen. Laat de ouders ook mee aan tafel schuiven.
Die spelen zorgzame dochters een troef in handen met
een erfenis – tot beider nut.
Zo heet zullen dochters de soep niet willen opdienen,
maar er moet wel iets gebeuren aan de eettafel. Faalt een
overheid niet, dan is het wel een of andere markt (les 1
van de zorgcanon) of zelfs een familie. “Het is ook nooit
goed”, hoor je de premier denken. Terwijl hijzelf o zo
keurig wekelijks bij zijn bejaarde moeder eet. Toch kijk
ik reikhalzend uit naar plannen in Den Haag die stress
kunnen verminderen door mantelzorgtaken efficiënter
en eerlijker te verdelen. Misschien via de voorgestelde
mantelzorg verlofregelingen dus. En in elk geval via goede
voorlichting en training voor mantelgezinnen in plaats
van mantelindividuen. Linksom of rechtsom, we moeten
het samen doen.
De dochter van de rekening
GElijn WErnEr
Eindredacteur ESB g.werner@sdu.nl