“De fundamentele misvatting dat een perfecte markt een betere weergave is van onze voorkeuren dan verkiezingen, terwijl verkiezingen nu juist aanvullende informatie verschaffen”
Column ESB
Hoe MKBA’s burgers
tot consumenten reduceren
E
is nu juist dat het debat aan de hand van
r is iets fundamenteels mis met
die aannames moet worden gevoerd. En
de maatschappelijke kostendat het standpunt van de minister in zo’n
batenanalyses (MKBA’s). Dat
debat overeind moet kunnen blijven. Een
wordt mijn conclusie. Maar eerst ga
MKBA hoort dan ook de uitkomst van
ik hele mooie dingen opschrijven over
het politieke debat niet te dicteren, maar
het nut en het belang van MKBA’s.
beter te onderbouwen. De MKBA en
Vorig jaar werd besloten om flink te
alle onderliggende aannames en uitkomsnijden in het Meerjarenprogramma
sten horen een belangrijke rol spelen in
Infrastructuur, Ruimte en Transport
het politieke debat. Dat gold in ieder ge(MIRT). Op wegen, spoorwegen,
val niet voor die zogenaamde ‘robuuste’
bruggen, tunnels en wat dies meer
projecten. Die waren alleen ‘robuust’
zij moet de komende zestien jaar 6,4
omdat de minister ze wilde.
miljard bezuinigd worden. De kabiEn natuurlijk weet ik ook dat te veel
netsformatie had een korting van 2,4
overwegingen geen plek krijgen in een
miljard euro opgeleverd (einde Fonds
wim derksen
MKBA, of als pro-memorie-post worden
Economische Structuurversterking)
Hoogleraar aan de Erasmus Universiteit
afgedaan. Vooral op het oude VROM
en het compromis over het schrappen
Rotterdam
werd nogal eens geklaagd over het feit
van de inkomensafhankelijke zorgpremie nog eens 4 miljard. In kleine kring ging men zich op het dat MKBA’s te weinig recht deden aan de ‘zachte waarden’.
departement beraden. Hoe komen we tot een korting van 6,4 Ruimtelijke kwaliteit, biodiversiteit, leefbaarheid, dat soort zamiljard? Wat iemand opperde om uit te gaan van de MKBA’s die ken. Maar dat argument valt tamelijk eenvoudig te weerleggen.
immers toch voor alle projecten voorhanden waren. Iemand op- Ten eerste mag de ‘uitkomst’ van de MKBA, dat ene cijfer, de
perde dat de uitkomst misschien niet zou overeenstemmen met uiteindelijke beslissing (dus) nooit dicteren en ten tweede kunde wensen van de minister. Om die reden besloot men om aan nen er bij verder onderzoek ongetwijfeld meer mogelijkheden
de minister te vragen welke tunnels en wegen wat haar betreft gevonden worden om baten en kosten te monetariseren.
beslist moesten doorgaan. Die projecten (waaronder de Blan- Nee, mijn probleem zit nu juist bij dat monetariseren. Dat menkenburgtunnel) werden voortaan ‘robuuste’ projecten genoemd. sen hun preferenties alleen op de markt tot uitdrukking brenDie stonden voortaan boven de wet. Voor de prioritering van de gen. Dat hun betalingsbereidheid (voor natuur, voor groen, voor
biodiversiteit, voor landschappelijk schoon) alles zegt over hun
overige projecten was de MKBA bepalend.
Kijk, daarom ben ik zo’n voorstander van MKBA’s. Om enige preferenties. Dus de fundamentele misvatting dat een perfecte
orde aan te brengen in het politieke gelobby rondom tunnels en markt een betere weergave is van onze voorkeuren dan verkiesnelwegen. En om persoonlijk de opvattingen van ministers wat zingen, terwijl verkiezingen nu juist aanvullende informatie verschaffen. Ook als iemand niet bereid is om elke dag één euro te
meer in het gareel te krijgen met het algemeen belang.
En natuurlijk weet ik dat achter de ‘uitkomst’ van de MKBA betalen om een natuurgebied te bezoeken, kan hij de maatschapveel aannames verstopt zitten. Ik heb me in de Rijks Planologi- pelijke baten van het natuurgebied veel hoger inschalen. En kan
sche Commissie, een roemrucht ambtelijk voorportaal, dan ook hij ook bereid zijn om collectief daaraan veel meer bij te dragen
altijd geërgerd aan vertegenwoordigers van ‘Financiën’ die een dan die ene euro per dag. Een burger is meer dan een consument.
project op voorhand afwezen omdat de MKBA ‘negatief ’ was. En mijn grote probleem met MKBA’s is dat burgers tot consuGeen discussie verder nodig. Het interessante van een MKBA menten worden gereduceerd.
Jaargang 99 (4696S) 23 oktober 2014
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
41