promotie
Hoe kan controle worden uitgemechanisms’. Het onderzoek is
oefend op grensoverschrijdende
verricht onder een internationale
investeringen en projecten,
(focus)groep van leidinggevende
gefinancierd door multilaterale
experts werkzaam voor: (1)
financiële instellingen (MFI’s)
MFI’s, (2) private (financiële)
zoals de Wereldbank of nog
ondernemingen, (3) niet-goubelangrijker, de private banken?
vernementele organisaties en
Ervaringen als lid van het relatief
(4) wetenschappers en consulnieuwe Inspection Panel van de
tants. Een meerderheid is het
Wereldbank vormen de basis
er over eens dat ‘accountability
van deze empirische studie.
mechanisms’ noodzakelijk zijn
Dit proefschrift beschrijft de
voor zowel de MFI’s als ook voor
oprichting en complexe ontwikde private financiële sector. Wel
keling van het mandaat van het
wordt onderkend dat er verschil
Inspection Panel en geeft de uitis tussen de private sector en de
komsten van een internationaal
MFI’s. Hoewel de MFI’s immuun
onderzoek naar het bestaansrecht
zijn, kunnen burgers private
Naar verwachting verschijnt aan het einde van dit
van ‘accountability mechanisms’
(financiële) ondernemingen voor
jaar de populair wetenschappelijke uitgave bij
voor de financiële sector en wat
de rechter dagen in het land van
McGill Queens Publishers.
de structuur en het mandaat van
uitvoering. In slecht bestuurde
dergelijke mechanismen zou die- Putten, M. van (2006) ‘Polien ondemocratische staten, zal
nen te zijn. Uitgangspunt van de
cing the world’. Accountability het voor burgers echter bijna een
vraagstelling was de fenomenale
Mechanisms for Multilateral
onmogelijke opgave zijn ‘recht’ te
groei van grensoverschrijdende
Financial Institutions and
krijgen. Een aantal van de MFI’s
investeringen en de afnemende
Private Financial Institutions
heeft zowel een ombudsman
mogelijkheden van landen
(Tilburg University)
of probleemoplossende module
toezicht uit te oefenen. Juristen
als een zogenaamd ‘compliance
wijzen op verouderde bestuurssystemen, geworteld in
review panel’ ofwel ‘accountability mechanism’. De
souvereine staten, die niet meer synchroon lopen met
ondervraagden onderkennen de noodzaak van beide
de ontwikkelingen van de financiële sector. Zij benafuncties voor zowel de MFI’s als private financiële
drukken de behoefte aan nieuwe vormen van controle
instellingen: Eerst trachten problemen op te lossen en
over de miljarden die grensoverschrijdend worden
indien dat niet lukt, pas dan is het aan een onafhangeïnvesteerd. In de arena van het internationaal recht
kelijk ‘accountability mechanism’ om een uitspraak
wordt de oprichting van het Inspection Panel bij de
te doen. Onafhankelijkheid is hierbij cruciaal; het
Wereldbank baanbrekend genoemd. Voor het eerst
selectie- en benoemingenbeleid van de ‘mechanisms’
heeft een internationale instelling die evenals andere
mag niet worden overgelaten aan het management.
internationale instellingen conform haar statuten over
De auteur concludeert dat MFI’s met de instelling van
immuniteit beschikt, de effecten van haar handelen
een ‘accountability mechanism’ op de goede weg zijn,
ter discussie gesteld. En al kent het mandaat van het
al behoeft het mandaat verdere versterking.
Panel nog zijn beperkingen, de oprichting staat reeds
Ten slotte wordt ingegaan op de snel afnemende rol
model voor ‘accountability mechanisms’ van andere
van de MFI’s. De Wereldbank verliest terrein aan
financiële instellingen. Dat het pad van het Panel niet
private banken die in nog geen twintig jaar de wereld
over rozen gaat laat de ontwikkeling van het mandaat
overspoelen met private investeringen. Landen met
zien. Een van de lastigste onderdelen is nog steeds
een gemiddeld inkomen verlaten de Wereldbank
de voorwaarde dat het Panel zich uitsluitend mag
omdat ze onder dezelfde voorwaarden private leuitspreken of de Bank haar eigen gedragslijnen en
ningen verkrijgen waarmee lastige regels van de
procedures is nagekomen. Conform het statuut mag
Bank worden ontlopen. Maar er is hoop in de vorm
het Panel zich niet uitspreken over de vraag of nativan een tegengestelde beweging. Een groeiende
onale overheden in gebreke zijn gebleven. Dit leidt
groep private banken heeft de richtlijnen van de
volgens velen tot een hypocriete situatie waarin de
Wereldbank geadopteerd: de zogenaamde ‘equator
Bank zich enerzijds inmengt in staatsaangelegenheprinciples’. In het proefschrift wordt betoogd dat de
den door regeringen maatregelen op te leggen, terwijl
private financiële instellingen eveneens een onafzij zich vervolgens afzijdig houdt zodra door de Bank
hankelijk ‘compliance review mechanism’ dienen op
gefinancierde projecten tot schendingen van mensente zetten. Die leidende rol van de private financiële
rechten leiden.
sector in de geglobaliseerde economie vraagt om een
Het afnemende belang van de rol van de staat en het
structuur waarmee de private instellingen verantontstane vacuum van democratische controle over
woordelijk (accountable) gehouden kunnen worden.
de investeringen én de dilemma’s van het werk van
het Inspection Panel staan centraal in de vraagstelMaartje van Putten
ling over noodzaak en structuur van ‘accountability
Managing Director Global Accountability
ESB
De redactie nodigt lezers
uit boeken te recenseren
voor deze rubriek
20 oktober 2006
541