Een bankenunie is belangrijk voor de eurozone. Ten eerste doorbreekt een bankunie deels de negatieve terugkoppeling tussen bankencrisis en de schuldencrisis door een gezamenlijk verzekeringsmechanisme te creeren. Ten tweede zorgt een bankunie voor strenger en beter toezicht op banken. Strenger omdat nationale toezichthouders hun nationale kampioenen niet langer kunnen vertroetelen en beschermen tegen de disciplinerende tucht van de markt. Beter omdat een Europese toezichthouder in tegenstelling tot nationale toezichthouders wel rekening houden met de grensoverschrijdende effecten van bankrisico, ten minste binnen de EMU.
Maar voordat zo’n bankenunie er kan komen moeten banken wel gezond zijn. Want niemand wil de rotzooi van een ander opruimen. Toezichthouders spreken dan over legacy assets, ofwel erfenissen uit het verleden. Het gaat hierbij om activa die tegen een te hoge waarde op de bankbalans staan. Banken moeten deze verliezen nemen. Nu weet niemand hoe groot die erfenis is en welke banken ermee opgezadeld zitten. Daardoor blijft het hele Europese bankwezen verdacht en liggen de financieringskosten, en daarmee de kosten van investeren, hoger dan nodig. Daarbij lenen banken die vooral bezig zijn hun eigen vermogen te verhogen of hun hefboom te verlagen geen geld uit aan bedrijven en consumenten. Ook dat is slecht voor de economie.
Hoe los je die erfenis op? Een mogelijkheid is om de liquiditeitssteun stop te zetten die banken nu van de ECB krijgen. Dan komen de probleemgevallen vanzelf boven, zo is de idee. Probleem hiermee is dat de markt niet weet welke bank gezond is en welke niet. Daardoor lopen ook gezonde banken ook risico als liquiditeitssteun te snel wordt afgebouwd.
Een alternatief is om strenge en geloofwaardige stresstesten uit te voeren. Dat is moeilijk, maar niet onmogelijk, zoals het voorbeeld van de succesvolle stresstesten in de VS duidelijk maken. De lat moet daarbij hoog genoeg liggen. Een test waarvoor bijna alle banken slagen voldoet niet. Daarbij moet de test geloofwaardig zijn. Het zou helpen om een onhankelijke controle van de door banken aangeleverde data te laten uitvoeren, bijvoorbeeld door het IMF of door hierin gespecialiseerde adviseurs zoals ook bij SNS of bij Spaanse banken is gebeurd. Voor banken die niet slagen voor de test, moet een stappenplan klaarliggen. Niet-levensvatbare banken worden opgedoekt. Levensvatbare banken krijgen de kans om een private oplossing te vinden om hun eigen vermogen aan te vullen. Als dat niet lukt, volgt herkapitalisatie via herstructurering. Daarbij past ook aanslaan van crediteuren volgens een strikte senioriteitsladder zoals de FDIC die hanteert.
De start van de bankenunie is de beste kans om op de korte termijn eindelijk strenge stresstesten van banken te houden. Voordat banken onder Europees toezicht vallen, voert de ECB eerst een zogeheten asset quality review uit. Daarbij worden de gezondheid van banken kritisch tegen het licht gehouden. Eigenlijk is het een soort stresstest. Als er ooit een kans is dat de eurolanden strenge stresstesten uitvoeren dan is dat nu. De ECB heeft er immers belang bij dat de banken waarop ze toezicht gaat houden in uitstekende staat van gezondheid verkeren. Als landen er in slagen ongezonde banken onder Europees toezicht te schuiven is dat een fikse knauw voor de geloofwaardigheid van dat toezicht. Daarbij willen landen als Nederland en Duitsland niet opgezadeld worden met verliezen van banken uit de perifere landen. Daarom hebben zij ook baat bij strenge toelatingscriteria. Op de korte termijn zou de asset quality review wel eens de belangrijkste bijdrage kunnen zijn aan het opschonen van de Europese bankensector.
Auteur
Categorieën