‘Liever een beunhaas dan een angsthaas – hebzucht is nodig voor onze welvaart’, zo kopte het Financieele Dagblad zaterdag. Schrijver van dit lezenswaardige stuk is Bert Tieben, hoofd Mededinging en Regulering bij SEO.
Meestal is het een voorrecht van niet-economen om een karikatuur te schetsen van ons vak. De homo economicus bestaat niet en daarom kan economie als wetenschap niet serieus genomen worden. Van economen hoop je dan dat ze dit beeld nuanceren. Zo niet in het stuk van Tieben.
Innovatie wordt in het stuk aangewakkerd door inhalige lieden, terwijl aan de andere kant van het spectrum frauderende GVB-ers opereren. Dan toch maar liever hebzucht verzucht Tieben, want als alle schurken eerlijke werkbijen worden, is dit slecht voor de economie.
Waar komt deze onzinnige tegenstelling toch vandaan?
Er bestaan inderdaad wel meer ‘zoetwatergekken’ (in Nederland is Jort Kelder zo iemand) die de loftrompet steken op hebzucht (na de kredietcrisis toeteren ze overigens wat minder luid). Wall Street Guru Gordon Gekko vond 20 jaar geleden al dat ‘Greed is Good’. De gedachte is dat alle innovaties gedreven worden door mensen die hebzuchtig zijn. Zonder hebzucht geen vooruitgang. Gekko zit inmiddels in de gevangenis (‘too much greed is not that good’, kennelijk).
Nu zou je dit nog kunnen zien als een provocatie, maar er zijn velen die economie wegzetten als een onzinwetenschap omdat het uitgaat van het maximaliseren van winst en dus niet serieus genomen kan worden. Tegen deze karikatuur is veel in te brengen.
Ten eerste theoretisch: in de economie gaat het vooral over het maximaliseren van nut. Nut kan zowel monetaire als niet-monetaire componenten bevatten. Ook kent de economie manieren om andermans nut mee te wegen in beslissingen, vooral als ons eigen gedrag invloed heeft op andermans nut.
Ten tweede empirisch: in tal van kapitalistische landen handelen mensen en bedrijven niet uitsluitend om zichzelf te verrijken. Geen enkele serieuze econoom zou bij het bepalen van de kosten en baten van bijvoorbeeld deeltijdarbeid een strict financiële interpretatie van werk hanteren.
Innovaties en vooruitgang ontstaan om allerlei redenen, waarvan hebzucht er best een kan zijn. Maar ook nieuwsgierigheid, eerzucht, gemeenschappelijk belang, arbeidsvreugde, en niet te vergeten puur geluk. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die door louter geldelijke motieven is gedreven. Ik durf zelfs ernstig te betwijfelen of innovatieve mensen hebzuchtiger zijn dan andere mensen. Het artikel ‘Why artists are poor’ van Hans Abbing suggereert alvast wat anders.
In het recente boek van Acemoglu en Robinson wordt overtuigend aangetoond wat welvaart wel drijft. Het gaat te ver hier uitgebreid op in te gaan (doe ik wel een andere keer) maar volg de link maar dan zul je zien dat het met de karikaturen waarin Tieben cum suis kennelijk nog denken weinig te maken heeft.
Auteur
Categorieën